Mózgowe porażenie dziecięce a metoda Volty

Vaclav Vojta (1917-2000), czeski neurolog dziecięcy, w niezwykły sposób przyczynił się do ratowania dzieci przed utrwalaniem się objawów mózgowego porażenia dziecięcego. Początkowo w klinikach Uniwersytetu Karola w Pradze a potem w Kinderzentrum w Monachium, w ciągu blisko pięćdziesięciu lat pracy zawodowej opracował diagnostyczną i terapeutyczną metodę, nazwaną jego nazwiskiem.

Badanie niemowląt metodą Vojty pozwala bardzo wcześnie zwrócić uwagę nawet na drobne objawy uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Mogą one wystąpić u dzieci z zagrożonej ciąży, urodzonych przedwcześnie lub po ciężkim porodzie, a także u niemowląt, które w okresie okołoporodowym przebyły infekcje, zaburzenia oddychania, drgawki. Badanie sposobem Vojty można zastosować już u noworodków a nawet u bardzo małych, niedojrzałych wcześniaków. Potem najkorzystniej jest badać najmłodsze niemowlęta na przełomie I i II kwartału życia. Wczesne podejrzenie zagrożenia dla prawidłowego rozwoju daje czas i szansę niedopuszczenia do utrwalenia się zaburzeń poprzez wczesną i skuteczną terapię.

Ocenia się wzorce ruchowe niemowlęcia. Obserwuje się je zarówno podczas spontanicznego zachowania dziecka na stole do badań jak i podczas prób zmiany ułożenia ciała, kiedy niemowlę powinno wykazać mechanizmy obronne. Ocenia się odruchy pierwotne.
Rodzice, którzy uczestniczą w badaniu otrzymują każdorazowo obszerną informację o rozwoju niemowlęcia. Znają odchylenia od stanu prawidłowego własnego dziecka. Obserwują postępy rozwoju poszczególnych funkcji. Najczęściej są bardzo zainteresowani w osiągnięciu przez ich dziecko najlepszego stanu sprawności.

Terapia metodą Vojty toruje nową drogę nerwową w przypadkach uszkodzeń mózgu. Proces nazwany torowaniem powoduje, że efekt pobudzenia układu nerwowego, widoczny jako reakcja mięśniowa, jest podczas stymulacji dwóch miejsc na ciele pacjenta jednocześnie większy niż suma efektów drażnienia każdej z tych stref osobno. Torowanie wymaga ułożenia pacjenta w pozycji aktywującej, która ułatwia osiągnięcie stanu napięcia mięśni podczas stymulowania wybranych stref stymulacji. Ściśle określone strefy znajdują się na brzuścach mięśni, na ścięgnach lub na okostnej, najczęściej w miejscach spotkania się przyczepów kilku mięśni. Rozciągnięcie danego mięśnia powoduje jego reakcję skurczową. Skurcz jednego mięśnia pociąga mięsień sąsiedni i powstaje reakcja łańcuchowa tak, że całe ciało pacjenta ulega pewnemu napięciu, a nawet można obserwować reakcje ruchowe części ciała.
Tak długo, jak długo trwa stymulacja danej strefy, tak długo możemy oczekiwać odpowiedzi z mięśni. Wyzwalane są w ten sposób globalne wzorce ruchu, zbliżone do lokomocji w postaci odruchowego pełzania i odruchowego obrotu. Dlatego terapeutyczna metoda Vojty nazwana została metodą odruchowej lokomocji.

Stymulacja powoduje tworzenie się nowych wypustek komórek nerwowych. Wypustki te, które są liczne, trafiają na inne zdrowe komórki nerwowe i tworzą na nich nowe połączenia, czyli synapsy. Tak powstaje odbudowana droga nerwowa i zyskuje się bardziej zbliżony do prawidłowego sposób wykonania ruchu, a więc prawidłowy wzorzec ruchu. Im mniejsze uszkodzenie tym szybciej osiąga się dobry efekt.

Stymulacja wyzwala aktywnie ale nieświadomie własną pracę mięśni. Możliwe są ruchy części ciała, których swobodnie pacjent nie potrafił dotąd wykonać. Doznaje on przy tym nowych doświadczeń czuciowych, jakich przedtem nie znał. Ponieważ bodziec zmusza do napięcia mięśni a to związane jest z wysiłkiem i pewnie niewygodą pozycji, pacjent próbuje unikać tego poprzez takie ustawienie ciała, które zmniejsza obciążenie, wysiłek i niewygodę. Terapeuta musi rozpoznać ten mechanizm unikania i stale poprawiać pozycję pacjenta lub zmienić sposób ćwiczenia. Pracuje się nad wyprostem kręgosłupa, nad prawidłowym ustawieniem w stawach kulistych kości ramiennych i udowych, ponieważ to organ osiowy (głowa i tułów) jest najważniejszą częścią człowieka a kończyny są tylko wypustkami tułowia.
Terapia metodą Vojty jest tania. Nie wymaga drogiej aparatury. Poza stołem do ćwiczeń nie wymaga specjalnych warunków. Prowadzona w domu przez członków rodziny, głównie matkę, ogranicza wysiłek związany z każdorazową wyprawą do terapeuty, wystawanie na przystanku, potem w kolejce w poczekalni. Do poradni mogą dojechać pacjenci nawet z daleka. Matka otrzymuje dokładny instruktaż wykonania ćwiczeń z własnym dzieckiem a poprzez swoją miłość, cierpliwość, świadomość zagrożenia i samozaparcie staje się najlepszym terapeutą swojego dziecka. Wizyty u terapeuty powinny odbywać się o tyle często, o ile rodzice niepewni są swoich praktycznych umiejętności. Na początku może to być jeden czy dwa razy w tygodniu, potem co dwa tygodnie lub nawet rzadziej. Czas prowadzenia terapii jest zróżnicowany. W najlżejszych przypadkach i gdy rozpocznie się wcześnie usprawnianie mogą wystarczyć 2 lub 3 miesiące. W trudniejszych przypadkach ćwiczenia prowadzi się do uzyskania umiejętności prawidłowego raczkowania i wstawania przy sprzętach. Uważa się, że terapia metodą Vojty jest bardzo skuteczna. Lekkie i średnie uszkodzenia układu nerwowego, wcześnie rozpoznane i poddane systematycznie usprawnianiu dają się skutecznie leczyć. W ciężkich postaciach uzyskuje się znaczne zmniejszenie nasilenia nieprawidłowości.

U części dzieci, które osiągnęły dość prawidłowe wzorce ruchu i zwolnione zostały najczęściej pod koniec pierwszego roku życia z dalszej intensywnej terapii, obserwuje się czasem w wieku szkolnym lub przedszkolnym pewne zaburzenia funkcji poznawczych (dysleksja, dysgrafia, zaburzenia analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej), co utrudnia im potem naukę szkolną. Część naszych pacjentów reaguje nadwrażliwością, nadpobudliwością psychoruchową i mówimy o zaburzeniu rozwoju emocjonalnego. Uszkodzenie układu nerwowego może odzwierciedlać się bowiem poprzez zaburzenia ruchowe, zaburzenia emocji lub zaburzenia funkcji poznawczych. Jeśli chcemy, aby nasze dzieci odnosiły sukcesy a ich życie było szczęśliwe, musimy liczyć się z tym, że w przypadku opisanych tu niedociągnięć i trudności nasi pacjenci będą potrzebować jeszcze dalszych działań terapeutycznych. Polecamy takim dzieciom diagnozę i terapię metodą integracji zmysłowej zwaną SI (sensory integration). W naszym Ośrodku prowadzi ją mgr Ewa Grzybowska, wybitny znawca metody SI. Warto przyjść z dzieckiem trzyletnim, a czasem nawet wcześniej. Oczywista jest przecież prawda, że zastosowanie wczesnego leczenia daje lepsze i szybsze efekty.

Elpis - Wspieranie Rozwoju Dziecka Grażyna Banaszek

Zobacz więcej >>